Tıbbi kenevir, kenevir bitkisinin içinde ve özellikle de çiçeklerinde bulunan ve "Kannabinoid" ismi verilen maddelerin kullanılması amacıyla ekilen kenevir şeklinde genellenebilir. Tıbbi maksatlı kenevirin ekimi genellikle ya kapalı ortamlarda ve kontrollü seralarda ya da çok daha özel bakım yapılarak tarlalarda yapılmaktadır. Birçok bakımdan tohumdan hasata kadar endüstriyel olarak ekilen liflik ve tohumluk kenevirden farklılık göstermektedirler.
Kenevirden elde edilen maddelerden belki de dünya çapında en popüleri olan Cannabidiol (CBD), 1940 yılında keşfedilen ve kenevir bitkinde doğal olarak bulunan fitokanabinoidlerden bir tanesidir. Kenevir bitkilerinde psikoaktif özelliğe sahip bir başka kanabinoid olan THC ile benzer moleküler bir yapıya sahip olmasına karşın psikoaktif herhangi bir özelliği olmamasından ötürü birçok ülkede kullanımı ve üretimi serbesttir. Bitki ekstresinin %40'ına kadarını oluşturabilir ve şu ana kadar tanımlanan 113 farklı kannabinoidden yalnızca bir tanesidir. Yakın zamanda araştırmaların üzerinde yoğunlaştığı ve tıbbi kullanım açısından gelecek vadeden diğer kanabinoidler ise CBG, CBN, kannabichromene, tetrahidrokannabivarin ve delta-8-THC'dir.
2018 itibariyle, kanabidiol ile ilgili ön klinik araştırmalar, anksiyete, biliş, hareket bozuklukları ağrı çalışmaları, kanser, çocukluk çağı epilepsisi, alzheimer gibi birçok hastalığın potansiyel tedavisi içermiş ve birçok da olumlu sonuç alınmıştır. Buna karşılık henüz uluslararası sağlık örgütlerinin resmi olarak onayladıkları az sayıda kenevir bazlı ilaç bulunmakta ve bu sayının ilerleyen yıllarda artabileceği düşünülmektedir. İsrail, ABD, Kanada ve İngiltere başta olmak üzere tıbbi kenevir üzerinde yapılan klinik ve ön klinik araştırmalar hızlandırılmıştır.
İnsan vücudunda, endokannabinoidlerden ve bu endokanabinoidlerin bağlandığı endojen lipit bazlı retrograd nörotransmitterlerden oluşan kısaca endokannabinoid sistemi (ECS) olarak adlandırılan bir biyolojik sistem bulunmaktadır. Bu sistem kişide duygu durumu ve buna bağlı birçok biyolojik etkinliğin düzenlenmesinde aktif olarak rol oynamaktadır. Periferik sinir sistemi boyunca uzanan ve çeşitli bölgelerde yoğunlaşan bu reseptörler vücudun kendi ürettiği ve kenevir bitkisi (cannabis sativa) benzeri moleküleri bağlayarak birçok fizyolojik ve bilişsel süreçlerin düzenlenmesinde rol oynamaktadır.
Dünya çapında yapılan çok çeşitki klinik araştırmalar göstermiştir ki, vücutta fizyolojik ya da zihinsel çeşitli problemler sonucu yeterli miktarda salgılanamayan bu endokanabinoidler yerine eş moleküler düzene sahip kenevir bitkisinden elde edilen kanabinoidlerin kullanılması vücutta birçok düzensizliğin giderilmesinde aktif olarak kullanılabilir Bu sayede birçok hastalığın tedavisinde yardımcı olarak kenevir bitkisinden elde edilen çeşitli yoğunluktaki ekstraktların fitoterapik amaçla kullanılabileceği onaylanmıştır.
Kanser türleri üzerinde kullanımı ile ilgili bilgi almak için: https://www.kenevir.com/post/kanser-tedavisinde-kenevir-kullanımı-hakkında
Bu konuda Dünya'da yapılan klinik çalışmaların geldiği noktalar ise aşağıdaki gibidir;
Kaynak: Cell Press Review,Trends in Plant Science, November 2017, Vol. 22, No. 11
Alınan tüm bu olumlu sonuçlar dünya çapında tıbbi kenevir üretimi ve çeşitli yan ürünlerinin tüketimine olan talebi son yıllarda ciddi oranda arttırmıştır. Bununla birlikte ülkelerin kanuni yapısı da bu talebe göre yeniden düzenlenmeye başlamıştır.
Türkiye'de ise bu konu henüz yasal bir düzene oturtulamamıştır. İzinli ekim yapılsa dahi yasalar gereği bitkilerin tıbbi amaçla kullanılan çiçek kısımlarının jandarma kontrolünde imha edilmesi gerekmektedir. Buna bağlı olarak bu ürünlerin kullanımı ve bulundurulması ve üretimi mevcut yasalara aykırılık teşkil edebilmektedir.